ممکن است اسم یا نکات تخصصی فنی را ندانید، اما به احتمال زیاد انواع میلگرد را در محیط اطرافتان دیده‌اید. در این مقاله علاوه بر معرفی انواع میلگرد، به کاربرد و استانداردهای ساخت آن نیز پرداخته شده است.
برای یافتن پاسخ سؤالاتتان از جنبه‌های دیگر، می توانید به دانشنامه میلگرد آهنگر مراجعه کنید.
میلگرد چیست؟
میلگرد یا آرماتور یک مقطع فولادی طویل و توپر استوانه شکل است. این مقطع فولادی معمولاً از فولاد با کربن متوسط ساخته می‌شود و کاربرد اصلی آن، مسلح کردن بتن در ساختمانسازی است. از نظر شکل و جنس، میلگرد به عنوان یکی از پرتنوع‌ترین مقاطع فولادی شناخته می‌شود. همچنین به علت کاربردهای گسترده، فروش بالایی نیز دارد.
قیمت میلگرد یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در تعیین قیمت تمام‌شده یک ساختمان است.
3 استاندارد رایج میلگرد و تفاوت آن‌ها با یکدیگر
قدیمی‌ترین استاندارد میلگرد در ایران، استاندارد روسی GOST 5781 است. در حال حاضر تمامی تولیدکنندگان داخلی از استاندارد ملی ISIRI 3132 برای تولید میلگرد استفاده می‌کنند که خود این استاندارد، برگرفته از استاندارد روسی و چند استاندارد بین‌المللی دیگر است؛ که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید:
استاندارد روسی GOST 5781
در این استاندارد، میلگرد فولادی به 4 دسته A1، A2، A3 و A4 تقسیم می‌شود. میلگرد A1 همان میلگرد ساده است و تفاوت سه نوع دیگر، در شکل آج آن‌هاست. از این دسته‌بندی برای نام‌گذاری انواع میلگرد در بازار استفاده می‌شود.
میزان کربن به‌کاررفته در پایه‌های مختلف این استاندارد به ترتیب زیاد می‌شود و به همین علت، یک دسته‌بندی دیگر در این استاندارد وجود دارد که میلگردها را به‌صورت نرم، نیمه سخت و سخت دسته‌بندی می‌کند.
استاندارد JIS G3112 ژاپن
از آنجایی که کشور ژاپن زلزله‌خیز است، میلگردهایی که بر اساس این استاندارد تولید می‌شوند نسبت به بقیه مقاومت بیشتری دارند. همچنین به علت اینکه میلگرد فولادی معمولی خاصیت شکنندگی بالایی دارد، از این استاندارد بیشتر برای تولید میلگرد آلیاژی استفاده می‌شود.
3. استاندارد اروپایی DIN 488
روش تولید ترمکس که به‌تازگی بین تولیدکنندگان داخلی میلگرد هم باب شده، برگرفته از این استاندارد است. در این روش، از خنک‌سازی با آب، بعد از اتمام فرایند نورد گرم استفاده می‌شود. پس از ریختن آب روی مقطع، حرارت داخلی میلگرد موجب گرم شدن مجدد سطح آن می‌شود و همین موضوع، خواص مکانیکی‌اش را بهبود می‌بخشد. میلگرد تولیدشده به این روش، دارای خاصیت شکنندگی کمتری است.
استاندارد ملی ISIRI 3132
استاندارد مرجع و اجباری برای تولید میلگرد در ایران، استاندارد ملی ISIRI 3132 با نام کامل «میلگردهای فولادی گرم نوردیده برای تسلیح بتن – ویژگی‌ها و روش‌های آزمون» است. در این استاندارد، میلگردها بر اساس شکل ظاهری به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
|
طبقه‌بندی
|
علامت مشخصه
|
|
میلگرد ساده
|
س 240
|
|
میلگرد آجدار مارپیچ (یکنواخت یا دوکی)
|
آج 340
|
|
آج 350
|
|
میلگرد آجدار جناغی (یکنواخت یا دوکی)
|
آج 400
|
|
آج 420
|
|
میلگرد آجدار مرکب (یکنواخت یا دوکی)
|
آج 500
|
|
آج 520
|
میلگردها بر اساس جنس چند نوع هستند؟
همان‌طور که از نام آن مشخص است، در این دسته‌بندی، از ماده سازنده برای نام‌گذاری میلگرد استفاده می‌شود. میلگرد تنها از فولاد ساخته نمی‌شود و بنا به ماده اولیه مورد استفاده در ساخت، کاربرد آن متفاوت است.
میلگرد بر اساس جنس به گروه‌های زیر تقسیم می‌شود:
میلگرد فولادی معمولی
میلگرد فولادی از انواع مختلف فولاد استفاده می‌شود. میلگرد ساخته‌شده از فولاد معمولی یا همان St37، بیشتر در ساختمانسازی کاربرد دارد و به دو صورت ساده و آجدار تولید می‌شود.
میلگرد ضدزنگ
میلگرد ساخته‌شده از فولاد ضدزنگ دارای کاربردی مشابه با میلگرد فولادی است. با این تفاوت که بیشتر در مناطقی به کار می‌رود که به علت شرایط آب‌وهوایی، احتمال زنگ‌زدگی بالاست.
میلگرد گالوانیزه
این نوع میلگرد همان میلگرد فولادی معمولی است که روی آن یک‌لایه فلز روی قرار گرفته تا خاصیت ضدزنگ پیدا کند. کاربرد آن نیز شبیه به کاربرد میلگرد معمولی است. در ایران هیچ کارخانه‌ای میلگرد گالوانیزه تولید نمی‌کند و برخی از کارگاه‌های صنعتی به سفارش مشتری میلگرد معمولی را گالوانیزه می‌کنند.
میلگرد اپوکسی
میلگرد اپوکسی نیز همان میلگرد معمولی با روکش اپوکسی است. کاربرد و خواص آن به میلگرد فولادی شباهت دارد؛ اما بسته به ضخامت لایه اپوکسی، خاصیت ضدزنگ آن 70 تا 1700 برابر بیشتر است. این میلگرد در بازار آهن و فولاد کشورمان به سختی پیدا می‌شود.
میلگرد ترانس
میلگرد ترانس از آلیاژهای خاص فولاد ساخته می‌شود که دارای مقاومت بالاتری نسبت به آلیاژ St37 هستند. همچنین روش تولید این نوع میلگرد متفاوت است و پس از فرایند نورد گرم، روی آن کشش اعمال می‌شود. به همین دلیل به آن میلگرد کششی نیز می‌گویند. میلگرد ترانس به‌صورت ساده تولیدشده و بیشتر کاربرد تزیینی و صنعتی دارد.
میلگرد فایبرگلاس
این نوع میلگرد از یک ترکیب کامپوزیتی با درصد بالای فیبر کربن ساخته می‌شود. به علت عدم استفاده از فلز، مقاومت این نوع میلگرد در برابر خوردگی بسیار بالا است و علاوه بر این، سایر ترکیبات مضر مانند سولفات‌ها و کلریدها روی آن اثر ندارند. بزرگ‌ترین عیب میلگرد فایبرگلاس، عدم مقاومت کافی در برابر زلزله است.
6 کاربرد مختلف انواع میلگرد
موارد استفاده میلگرد بسته به جنس و روش تولید آن متفاوت است. پرکاربردترین نوع، میلگرد فولادی است که در ساختمانسازی و به‌منظور مسلح کردن بتن به کار می‌رود. میلگردهای فولادی معمولی در دو شکل ساده و آجدار تولید می‌شوند. نوع ساده معمولاً دارای سطحی صاف و صیقلی است و روی سطح نوع آجدار میلگرد، یک سری برجستگی منظم وجود دارد.
از نظر طول نیز میلگردها به دو دسته شاخه‌ای و کلاف تقسیم می‌شوند. میلگرد شاخه‌ای معمولاً دارای محدودیت طول 6 متری است و تنوع سایز بالایی دارد، در حالی که میلگردهای کلاف معمولاً در سایزهای 12 میلی‌متری و کمتر تولید می‌شوند. در ادامه، با کاربردهای میلگرد ساده و آجدار آشنا می‌شوید:
کاربردهای میلگرد ساده
میلگرد ساده به صورت شاخه و کلاف در بازار موجود است و کاربردهای آن به تفکیک جنس، به شرح زیر است:
1. کاربرد میلگرد ساده ساخته شده از فولاد کربنی
این نوع میلگرد ساده، کاربرد بیشتری داشته و در ساخت اتصالات، میخ، آهنگری و خاموت‌زنی کاربرد دارد. این میلگرد به صورت پولیش شده نیز تولید می‌شود. نوع پولیش زده آن در جاهایی که ظاهر و استقامت بالا هم‌زمان مدنظر است، کاربرد دارد.
بر اساس آیین‌نامه بتن ایران (آبا)، استفاده از این میلگرد در سازه به عنوان میلگرد حرارتی، ممنوع است.
2. کاربرد میلگرد ساده ساخته شده از فولاد آلیاژی
این نوع میلگرد بیشتر به صورت کششی تولید می‌شود. برای تولید میلگرد کششی، پس از پروسه معمول نورد گرم میلگرد، آن را به وسیله ابزارهای مختلف تحت کشش قرار داده و پس از رسیدن به ضخامت و طول موردنظر، عملیات تاب‌گیری و پولیش زنی روی آن انجام می‌شود.
روش تولید این نوع میلگرد، باعث می‌شود که مقاومت بالاتری داشته باشد. این موضوع در کنار استفاده از آلیاژهای CK45 و MO40 در ساخت آن، باعث شده که میلگرد ساده آلیاژی در خودروسازی، صنایع هوایی، ساخت پیچ و مهره و ساخت قطعات صنعتی مثل غلتک و شفت به کار رود.
3. کاربرد میلگرد ساده ضدزنگ
این نوع میلگرد همان‌طور که از نام آن مشخص است از فولاد ضدزنگ ساخته شده و بسته به گرید فولاد ضدزنگ، در صنایع هوایی، شیمیایی، نفت، پتروشیمی، غذایی و ساخت تجهیزات بیمارستانی کاربرد دارد.
کاربردهای میلگرد آجدار
میلگرد آجدار بیشتر در ساختمانسازی و ساخت بتن مسلح به کار می‌رود. بتن به تنهایی در برابر نیروهای کششی شکننده است و به همین دلیل، میلگرد آجدار به آن اضافه می‌شود. به ترکیب بتن و میلگرد آجدار، بتن مسلح می‌گویند. آج‌های روی این نوع میلگرد، موجب افزایش میزان درگیری بتن و میلگرد شده و عمر سازه بتنی را بالا می‌برد.
1. میلگرد راستا
کاربرد اصلی این نوع میلگرد، بالا بردن مقاومت کششی بتن است.
2. میلگرد خاموت
وظیفه اصلی این میلگرد، تحمل نیروهای برشی است. این نوع همچنین از گسترش ترک در بتن جلوگیری کرده و به‌منظور جلوگیری از بیرون زندگی آرماتورهای طولی نیز به کار می‌رود.
3. میلگرد سنجاقک
مقاومت برشی خاموت‌ها توسط میلگرد سنجاقک تقویت می‌شود. میلگردهای طولی و خاموت نیز توسط این میلگرد به یکدیگر کاملاً متصل می‌شوند.
4. میلگرد خرک
این میلگرد بیشتر در بتن‌ریزی کف و فونداسیون کاربرد دارد و برای قرار دادن دو شبکه افقی به‌صورت متوالی استفاده می‌شود.
5. میلگرد رکابی
از این نوع میلگرد برای قرار دادن دو شبکه عمودی در امتداد یکدیگر استفاده می‌کنند و بیشتر در بتن‌ریزی دال‌ها و دیوارها کاربرد دارد.
6. میلگرد ادکا
میلگرد ادکا به عنوان لنگر منفی در تکیه‌گاه‌های تیر و به‌منظور تحمل نیروی برشی در آن بخش، استفاده می‌شود.
هر کدام از انواع میلگردی که در بالا خواندید، نوعی از خم‌کاری میلگرد هستند. برای جلوگیری از ایجاد اعوجاج و شکستن، میلگرد آجدار را باید به روش صحیح خم کرد.
مزایای استفاده از میلگرد چیست؟
در این بخش به مزایای کاربرد میلگرد در ساختمان خواهیم پرداخت:
با استفاده از میلگرد در بتن، مقاومت سازه را افزایش دهید
با به کار بردن میلگرد در بتن، به‌اصطلاح آن را مسلح می‌کنیم. بتن مسلح می‌تواند بارهای سنگین‌تری را تحمل کند.
ضخامت بتن را کاهش دهید
اگر بتن به‌تنهایی در ساختمان به کار برود باید بسیار ضخیم باشد تا بتواند تحمل بار قابل قبولی را داشته باشد. این افزایش ضخامت می‌تواند هزینه ساخت شما را افزایش دهد و درصورتی‌که به‌مرور زمان ساختمان نیاز به ترمیم داشته باشد هزینه تعمیرات شما سر به فلک خواهد کشید.
احتمال شکستگی را کاهش دهید
بتن اغلب به‌خودی‌خود بسیار شکننده بوده و به‌مرور زمان دچار ترک‌خوردگی و شکستگی می‌شود. درنهایت این ترک‌ها و شکستگی‌ها مقاومت ساختمان را کم می‌کنند.
چالش‌های مربوط به تغییرات آب‌وهوایی را کاهش دهید
بتن مانند بسیاری دیگر از مصالح ساختمانی، با انبساط و انقباض به دمای محیط پاسخ می‌دهد. با گذشت زمان، این امر می‌تواند منجر به ترک‌خوردگی، شکستگی یا ایجاد نقاط ضعیف در بتن شود که با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده نیستند. کاربرد میلگرد در ساختمان می‌تواند از این چالش‌ها کم کند.
در هزینه‌های پروژه خود صرفه‌جویی کنید
با استعلام قیمت آهن خواهید فهمید که استفاده از ترکیب بتن و میلگرد نسبت به اسکلت فلزی مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد بود.
عمر سازه خود را افزایش دهید
کاربرد میلگرد سالم در ساختمان، موجب افزایش عمر ساختمان شما خواهد شد.
با انواع میلگرد فولادی و مشخصات مکانیکی آن‌ها آشنا شوید
در استاندارد ملی ایران، انواع میلگردها بایستی دارای خواص مکانیکی مشخصی باشند. منظور از خواص مکانیکی، مقاومت کششی و مقاومت تسلیم است که میزان مقاومت میلگرد در برابر شکستن و تغییر شکل دائمی را نشان می‌دهد. خواص مکانیکی انواع میلگرد بر اساس استاندارد ملی ISIRI 3132، به شرح زیر است:
|
طبقه‌بندی
|
علامت مشخصه
|
استحکام تسلیم (N/mm2)
|
استحکام کششی (N/mm2)
|
|
حداقل
|
حداکثر
|
حداقل
|
|
ساده
|
س 240
|
240
|
-
|
360
|
|
آجدار مارپیچ
|
آج 340
|
340
|
-
|
500
|
|
آج 350
|
350
|
455
|
500
|
|
آجدار جناغی
|
آج 400
|
400
|
-
|
600
|
|
آج 420
|
420
|
545
|
600
|
|
آجدار مرکب
|
آج 500
|
500
|
-
|
650
|
|
آج 520
|
520
|
675
|
690
|
با مشخصات ابعادی و وزن میلگرد ساده و آجدار آشنا شوید
در این استاندارد وزن هر متر از سایزهای مختلف میلگرد به تفکیک مشخص شده است و وزن میلگرد تولیدشده توسط کارخانه‌های مختلف، نباید با اعداد این جدول اختلاف داشته باشد:
|
قطر اسمی (mm)
|
سطح مقطع اسمی (mm2)
|
وزن یک متر (kg/m)
|
|
6
|
28.3
|
0.222
|
|
8
|
50.3
|
0.395
|
|
10
|
78.5
|
0.616
|
|
12
|
113
|
0.888
|
|
14
|
154
|
1.21
|
|
16
|
201
|
1.58
|
|
18
|
254
|
2
|
|
20
|
314
|
2.47
|
|
22
|
380
|
2.98
|
|
25
|
491
|
3.85
|
|
28
|
616
|
4.83
|
|
32
|
804
|
6.31
|
|
36
|
1018
|
7.99
|
|
40
|
1257
|
9.87
|
|
50
|
1964
|
15.42
|
حال که با انواع مدل‌های میلگرد آشنا شده‌اید، می‌توانید با دید بازتر اقدام به خرید این مقطع فولادی کنید. در نظر داشته باشید که در کنار شناخت انواع میلگرد، بررسی بازار و قیمت روز آهن آلات، به شما در خرید میلگرد کمک خواهد کرد.