امروزه صنعت ساختمان‌سازی نیز همراه با پیشرفت تکنولوژی در دنیا به ساخت‌وساز مدرن روی آورده و به دنبال استفاده از مصالح مطمئن و باکیفیت است. یکی از این مصالح قابل‌اطمینان ورق‌های فولادی با پوشش محافظ ویژه هستند که به آن ورق گالوانیزه گفته می‌شود.
در این مقاله که به نوعی راهنمای استفاده از ورق گالوانیزه است، در مورد مزایا و معایب ورق گالوانیزه بحث شده و پاسخ به سؤالاتی مثل «چرا از ورق گالوانیزه استفاده کنیم؟» داده شده است.
ورق گالوانیزه چیست و چه انواعی دارد؟
ورق فولادی گالوانیزه یک ورق فولادی معمولی با یک لایه محافظ از جنس روی است که آن را در برابر نفوذ رطوبت و قرار گرفتن در معرض هوا مقاوم می‌کند. چنین روکش محافظی را می‌توان فقط در یک یا هر دو طرف یک ورق فولادی اعمال کرد. ضخامت پوشش محافظ ممکن است بسته به کاربری ورق گالوانیزه و همچنین میزان رطوبت مورد انتظار محیط متفاوت باشد.
انواع ورق گالوانیزه
ورق گالوانیزه نیز ماننددیگر محصولات فولادی دارای انواع مختلفی است که عبارت است از:
ورق گالوانیزه آهنی: همان آهن پوشش داده شده با فلر روی است.
ورق گالوانیزه فولادی: همان فولاد پوشش داده شده با فلز روی است.
با روش‌های تولید انواع ورق گالوانیزه آشنا شوید
گالوانیزه کردن به شش روش زیر صورت می‌گیرد که در مورد هریک توضیح مختصری داده‌ایم:
روش گالوانیک
فرایند اعمال فلز روی (Zinc) بر سطح آهن یا فولاد با استفاده از محلول الکترولیت را روش گالوانیک می‌نامند.
گالوانیزه شدن با استفاده از دمای بالا
این روش پوشش دادن یک فلز (معمولاً آهن یا فولاد) با یک‌لایه از جنس روی با فروبردن محصول در حمامی از روی مذاب با دمای حدود 460 درجه سانتی‌گراد است.
گالوانیزه با استفاده از حرارت پایین
پوشش یک سطح فلز با یک ترکیب ویژه حاوی پودر روی (Zinc) را روش گالوانیزه با استفاده از درجه حرارت پایین می‌گویند.
روش شراردیزه کردن
یک روش گالوانیزه است که شامل استفاده از پودر روی (پردازش در دمای بالا از 300 تا 450 درجه سانتی‌گراد) یا بخار روی (با دمای 800-900 درجه سانتی‌گراد) می‌شود.
گالوانیزه با پاشش روی
روش پاشش روی برای گالوانیزه نمودن سطح، همان فرآیند گرده‌افشانی فولاد یا آهن با روی توسط یک اسلحه فنی ویژه است.
گالوانیزه پویا گازی
در این روش پوشش روی با استفاده از جریان جت مافوق صوت بر روی سطح فلز قرار می‌گیرد.
از کدام ویژگی ورق گالوانیزه برای طبقه‌بندی آن استفاده می‌کنند؟
استانداردهای طبقه‌بندی در کشورهای مختلف متفاوت است؛ اما معمولاً در زمینه الزامات فنی محصولات گالوانیزه، نام تجاری و مجموعه‌ای از ابعاد در تمام این استانداردها تعیین می‌شوند. ویژگی‌های اصلی طبقه‌بندی ورق‌های گالوانیزه عبارت‌اند از:
• مساحت ویژه کاربری (پروفیل، ساخت سازه‌های فلزی، لوله و غیره)
• ترکیب شیمیایی مواد پوششی (روی خالص، یا آلیاژهایی مانند روی-آهن-روی، آلومینیوم-آلومینیوم روی-روی، منیزیم و غیره)
• ضخامت و وزن پوشش محافظ گالوانیزه
با کاربردهای ورق گالوانیزه آشنا شوید
کاربردهای ورق گالوانیزه در صنایع مختلف را در ادامه می‌خوانید:
مصارف ورق گالوانیزه در ساختمان‌سازی چیست؟
محبوبیت ورق گالوانیزه در ساختمان‌سازی، 3 دلیل عمده دارد:
• مقاومت در برابر زنگ زدن
• ظاهر زیباتر نسبت به ورق سیاه
• عدم نیاز به ترمیم و جایگزینی به مدت طولانی
علاوه بر مزایای بالا، ورق گالوانیزه معایبی هم دارد:
• قیمت ورق گالوانیزه نسبت به ورق سیاه به مراتب بیشتر است.
• مقاومت پایین‌تری نسبت به ورق استیل ضدزنگ دارد.
• قابلیت جوش‌پذیری پایینی دارد و جوشکاری با آن نیازمند تمهیدات ویژه است.
با این وجود، در صورتی که از ورق گالوانیزه در پروژه‌تان استفاده کنید تا 50 سال خیالتان از بابت ترمیم و جایگزین کردن آن، راحت خواهد بود. البته معمولاً از ورق گالوانیزه در ساخت سازه اصلی استفاده نمی‌شود، بلکه معمولاً در نماهای مدرن، تأسیسات، کانال‌های کولر و هوارسان، لوله‌کشی، ساخت ساندویچ پانل و شیرآلات گالوانیزه، کاربرد دارد.
3. کاربرد ورق گالوانیزه در خودروسازی: مهم و سرنوشت‌ساز!
شاید باورتان نشود، اما تا پیش از دهه 80 میلادی، ورق گالوانیزه چندان در خودروسازی کاربرد نداشت. بسیاری از خودروسازان از جمله تولیدکنندگان آمریکایی از ورق سیاه معمولی برای ساخت درب‌ها و شاسی خودروهای خود استفاده می‌کردند و با استفاده از رنگ و پوشش‌های خاص، نسبت به مقاوم نمودن آن‌ها در برابر خوردگی اقدام می‌نمودند. خوردگی و زنگ زدن، یکی از مشکلات متداول مشتریان این خودروها بود.
در اوایل دهه 80، خودروهای ژاپنی با فریم گالوانیزه، وارد بازار آمریکا شدند و به علت این که در برابر خوردگی و زنگ زدن تا مدت طولانی گارانتی داشتند، محبوبیت زیادی را در بین مشتریان آمریکایی کسب کردند. این موضوع، تولیدکنندگان خودرو در آمریکا و پس از آن در سایر نقاط جهان را تشویق به استفاده از ورق گالوانیزه نمود تا جایی که امروزه حدود 80 درصد بدنه و شاسی یک خودرو، از ورق گالوانیزه ساخته‌شده و تضمین دوام یک خودرو بدون وجود ورق گالوانیزه، ممکن نیست!
کاربردهای ورق گالوانیزه در صنعت مخابرات چیست؟
تعمیر و نگهداری کابل‌های مخابراتی همواره چالشی بزرگ برای این صنعت است. کابل‌ها و جعبه‌های تقسیم آن‌ها معمولاً در ارتفاع بالایی قرار دارند و نمی‌توان به آسانی به آن‌ها دسترسی پیدا کرد. در صورت دسترسی هم خطرات زیادی مانند سقوط از ارتفاع و مرگ وجود دارد.
استفاده از فولاد و ورق گالوانیزه برای ساخت کابل‌های تلفن، جعبه‌های تقسیم و تجهیزات مخابراتی، فاصله زمانی بین هر عملیات تعمیرات و نگهداری را به دلیل دوام بالا، افزایش داده و ریسک‌های این کار را کاهش می‌دهد.
چرا در ساخت لوازم خانگی از ورق گالوانیزه استفاده می‌شود؟
می‌توانید تصور کنید اگر در ساخت برخی از لوازم خانگی شما از ورق گالوانیزه استفاده نمی‌شد چه اتفاقی می‌افتاد؟ ماهیت عملکرد برخی از این لوازم مثل یخچال، کولر، ماشین لباسشویی و ظرف‌شویی، به استفاده از آب و رطوبت وابسته بوده و در صورت استفاده از ورق سیاه معمولی در ساخت آن‌ها، عمر پایینی خواهند داشت. به همین دلیل، ساخت لوازم خانگی به یکی از اصلی‌ترین کاربردهای ورق گالوانیزه تبدیل شده و صنعت لوازم خانگی به‌شدت به آن وابسته است.
با کاربردهای ورق گالوانیزه در تجهیزات ترافیکی آشنا شوید
اگر دفعه دیگر هنگام رانندگی در شهر یا اتوبان‌ها، به تابلوهای راهنمایی و رانندگی، ایستگاه‌های اتوبوس و گاردریل‌ها بیشتر دقت کنید، متوجه خواهید شد که ورق گالوانیزه در هر نقطه از شهر حضور دارد.
در صورت استفاده از ورق سیاه معمولی به‌جای ورق گالوانیزه در ساخت تابلوهای راهنمایی و رانندگی، تابلوهای ایستگاه‌های اتوبوس، گاردریل‌ها و برخی تجهیزات شهری، سالانه هزینه‌های گزافی به شهرداری و پلیس راهنمایی و رانندگی تحمیل می‌شد، چراکه تعداد این تجهیزات کم نیست و تعمیر و جایگزین کردن آن‌ها، زمان و هزینه زیادی را می‌طلبد.
ساخت سیلو با ورق گالوانیزه، یک کاربرد حیاتی دیگر!
بدون استفاده از ورق گالوانیزه، امکان ساخت برخی از سیلوها و نگهداری مواد غذایی برای انسان و حیوانات برای طولانی‌مدت وجود نداشت. سیلوهای مواد غذایی معمولاً با استفاده از بتن یا ورق گالوانیزه ساخته می‌شود که استفاده از ورق گالوانیزه برای ساخت سیلو، مزایای زیر را دارد:
• هزینه کمتر
• عمر بالا
• کاهش هزینه‌های تعمیرات و نگهداری
• نظافت آسان‌تر
• امکان اضافه کردن سیستم تهویه و کنترل دما
10 مزیت عمده ورق گالوانیزه
ورق گالوانیزه دارای چندین مزیت است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:
طول عمر ورق گالوانیزه بالا است
حداقل عمر استفاده از یک ورق گالوانیزه 10 سال است. پوشش گالوانیزه دارای ساختار متالورژیکی خاصی بوده که مقاومت مناسب در برابر صدمات مکانیکی، سایش و خوردگی را تضمین می‌نماید.
فولاد گالوانیزه ترکیبات فلزی منحصربه‌فردی دارد
پوشش روی کاملاً با پایه فلزی در تعامل است. در طول استفاده از این ورق‌ها هیچ نوع شکاف مواد، لایه‌برداری، پارگی و جدا شدن برای روکش روی آن‌ها اتفاق نخواهد افتاد.
ورق‌های فولادی گالوانیزه با محیط‌زیست سازگارند
روی یک ماده طبیعی است و سموم مضری از خود منتشر نمی‌کند؛ بنابراین، می‌توان آن را به‌راحتی و بدون هیچ نگرانی در اماکن مسکونی استفاده کرد.
ورق گالوانیزه طیف کاربردی گسترده‌ای دارد
از فولاد گالوانیزه در ساخت پانل‌ها و تابلوهای برق، سینی کابل، برخی از قطعات لوازم‌خانگی و تجهیزات آشپزخانه، مخازن، مجراهای هوا و دودکش، ناودان‌ها، لوله‌ها، بدنه و سقف سوله‌ها و سالن‌ها استفاده می‌شود.
ورق‌های گالوانیزه را می‌توان به‌راحتی نصب و تعمیر کرد
برای نصب ورق‌های گالوانیزه نیاز به صرف زمان زیادی برای آماده‌سازی سطح، رنگ کردن و یا بازرسی آن نخواهد بود. همچنین در صورت نیاز به تعمیر، پوشش گالوانیزه این ورق‌ها را به‌راحتی و بدون نیاز با هیچ آزمایش مخربی و تنها از طریق چشم می‌توان کنترل و بازرسی نمود.
ظاهر زیبای ورق گالوانیزه
این روزها ورق‌های گالوانیزه نسبت به دیگر محصولات مشابه خود از ظاهر زیباتری برخوردارند. معمولاً ورق‌های گالوانیزه در رنگ‌ها و طرح‌های متنوعی تولید می‌شوند تا جنبه تزئینی نیز داشته باشند.
استفاده مجدد از ورق گالوانیزه امکان‌پذیر است
اگر ورق گالوانیزه به‌درستی برداشته شود، مشخصات فنی و خصوصیات اولیه آن کاملاً حفظ‌شده و می‌توان از ورق‌های قدیمی گالوانیزه استفاده مجدد کرد.
ورق گالوانیزه قیمت قابل قبولی دارد
ورق‌های فولادی گالوانیزه یکی از مصالح ساختمانی مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شوند؛ زیرا در فرایند ساخت آن‌ها برای انجام عملیات گالوانیزاسیون، در مقایسه با سایر روش‌های معمول جلوگیری از خوردگی، نیاز به هزینه کمتری است. همچنین این ورق‌ها هزینه کمتری برای تعمیرات و نگهداری لازم خواهند داشت.
مقاومت ورق‌های گالوانیزه در برابر صدمات مکانیکی و شیمیایی بالاست
ورق‌های گالوانیزه مقاومت زیادی در برابر انواع صدمات مانند سایش و خوردگی دارند. با این روش، همه سطوح ورق اعم از فرورفتگی‌ها، گوشه‌ها و لبه‌های ورق پوشش داده شده و از خوردگی جلوگیری می‌شود.
ورق‌های گالوانیزه قابلیت فرم دهی و شکل‌دهی بالایی دارند
این ورق‌ها را می‌توان به‌راحتی فرم‌دهی و شکل‌دهی کرد و همین‌طور قابلیت جوشکاری یکی دیگر از مزایای ورق گالوانیزه است.
از معایب ورق گالوانیزه هم می‌توان به آسیب‌پذیر بودن آن در برابر خراشیدگی اشاره کرد که در صورت خراشیده شدن پوشش روی، ورق به سرعت زنگ می زند. همچنین مقاومت آن در مقایسه با فولاد ضد زنگ کمتر است.
تفاوت ورق گالوانیزه معمولی با رنگی چیست؟
برای تولید ورق گالوانیزه رنگی، ابتدا ورق گالوانیزه معمولی چربی زدایی شده و سپس با مواد قلیایی شسته می‌شود. سپس برای بالا بردن قدرت جذب رنگ، یک لایه اپوکسی روی ورق گالوانیزه اعمال شده و آن را از کوره عبور می‌دهند. پس از اعمال رنگ، یک بار دیگر ورق گالوانیزه در کوره قرار می‌گیرد.
قیمت ورق گالوانیزه چگونه تعیین می‌شود؟
قیمت ورق گالوانیزه به‌صورت کیلویی اعلام‌شده و بر اساس برند، ضخامت و سایزی که سفارش داده می‌شود، تعیین می‌گردد. البته فاکتورهای دیگری مانند قیمت مواد اولیه، قیمت ارز و برخی سیاست‌گذاری‌ها نیز بر قیمت این کالا تأثیرگذار هستند.
آهنگر انواع ورق گالوانیزه را برای فعالیت‌های ساختمانی و ساخت مهندسی ارائه می‌دهد. این ورق‌ها از معتبرترین برندهای حال حاضر بازار، همچون فولاد مبارکه اصفهان، هفت الماس، تاراز شهرکرد و امیرکبیر کاشان هستند و از ضخامت 0.5 تا 2 میلی‌متر تولید می‌گردند.