در سازه‌های فلزی و بتنی، اجزای اصلی مانند تیرها، ستون‌ها و غیره وظیفه تحمل انواع نیروهای وارده بر سازه را بر عهده دارند؛ اما عمل به این وظایف بدون کمک اعضای تقویتی سازه، امکان‌پذیر نیست. از مؤثرترین اعضای تقویتی در سقف، می‌توان میلگرد ادکا و میلگرد ممان منفی را مثال زد. این مقاله، به معرفی میلگرد اودکا یا اوتکا و بررسی تفاوت‌های آن یا میلگرد ممان منفی اختصاص دارد:
میلگرد اودکا چیست و چه مزایایی دارد؟ +کاربرد میلگرد ادکا در سقف تیرچه بلوک
از نظر کاربردی، میلگرد اودکا به آرماتوری گفته میشود که در محل اتصال تیر سقف به تیرچه نصب می شود. دلیل اصلی استفاده از میلگرد اتکا، رفع مشکل فضای نشیمن تیرچه سقف است. چرا که محل قرارگیری تیرچه‌ها روی باله‌ای پایینی تیر سقف قرار دارد و گاهی اوقات ممکن است فضای کافی برای نشیمن آنها به صورت ثابت، وجود نداشته باشد. این مشکل موجب می شود که هنگام بتن‌ریزی یا رفت و آمد اکیپ اجرایی، تیرچه از جای خود خارج شود. برای رفع این مشکل علاوه بر جوش تیرچه به بال زیرین، این دو قطعه فولادی را توسط میلگرد اودکا به یکدیگر متصل می‌کنند.
اوتکا یا اتکا در زبان روسی به معنای اردک است و از آنجایی که استانداردهای روسی نخستین استانداردهای میلگرد مورد استفاده در ایران بوده‌اند و همچنین به دلیل شباهت زیاد میلگرد اودکا به گردن اردک، نام آن را از زبان روسی گرفته‌اند.
امکان قرار گرفتن روی هر نوع تیرچه و قابلیت خم شدن تا 180 درجه، از ویژگی‌های اصلی میلگرد اودکا یا آرماتور برشی تقویتی به شمار می‌رود. سایر مزایای میلگرد ادکا را در ادامه می‌بینید:
• افزایش استحکام سقف و جلوگیری از ترک خوردن آن از محل تیر حمال
• جلوگیری از تخریب سقف به صورت کامل در هنگام زلزله و از هم گسیختن سازه
• کاهش بار وارده بر میلگردهای کششی اصلی
• کاهش دامنه ارتعاشات در سقف
• کاهش خیز سقف
میلگرد ممان منفی چیست؟
یکی دیگر از میلگردهای تقویتی در سقفهای تیرچه بلوک، میلگرد ممان منفی نام دارد. کارکرد اصلی این میلگرد، رفع لنگر منفی دال سقف است، چرا که در ابتدا و هنگام طراحی سقف تیرچه بتنی، فرض بر این است که دهانه تیرچه‌ها ساده خواهد بود، اما در عمل این‌طور نیست و به دلیل یکپارچه بودن دال بتنی سقف، همواره مقداری لنگر منفی در آن ایجاد می شود.
برای ساخت میلگرد ممان منفی یا نگاتیو، از میلگردهای آجدار سایز 8 تا 14 میلی‌متر استفاده می شود و آن را روی دال بتنی سقف و بین 2 دهانه مجاور، نصب می‌کنند تا نیروی کششی ناشی از لنگر منفی در قسمت فوقانی دال بتنی را کاهش دهد. زاویه خم این آرماتور، باید حداقل 90 درجه باشد. مزایای میلگرد ممان منفی تقریباً با مزایای استفاده از میلگرد اودکا برابر است.
مقایسه میلگرد ممان منفی و میلگرد اودکا با 2 پارامتر
اصلیترین تفاوت میلگرد ممان منفی با میلگرد اودکا، به اجباری بودن استفاده از آنها باز میگردد. به کار بردن میلگرد ممان منفی در سقف تیرچه بتنی، بر اساس آییننامههای عمرانی همواره ضروری است، در حالی که میلگرد اتکا تنها باید زمانی به کار برود که مقاومت برشی انتهای تیرچه کافی نباشد. همچنین وظیفه اتکا جلوگیری از ایجاد ترک برشی است، در حالی که میلگرد ممان منفی بایستی نیروی کششی ناشی از لنگر منفی در قسمت فوقانی دال را خنثی کند. نکته مشترک هر 2 میلگرد این است که هزینه استفاده از آنها، به قیمت میلگرد بستگی دارد.
مهم ترین نکات در نحوه اجرا میلگرد اودکا و ممان منفی
به غیر از دانستن تفاوت‌های اصلی 2 میلگرد اودکا و ممان منفی، باید برخی از نکات اجرایی را هنگام نصب ممان منفی و ادکا را در نظر داشته باشید:
• باید حداقل 12 سانتی‌متر از اندازه میلگرد اودکا وارد تکیه‌گاه شود، در غیر این صورت این میلگرد باید دارای سطح مقطعی مساوی با میلگرد کششی داشته و طول پوشش آن در قسمت انتهایی تیرچه کامل باشد.
• میلگرد منفی باید در محل تکیه‌گاه و با در نظر گرفتن 15 درصد لنگر خمشی وسط دهانه نصب شود
• میلگرد ممان منفی باید در سر تیرچه نصب شود، چرا که در هر 2 سر آن لنگر منفی وجود دارد.
همان‌طور که در این مقاله خواندید، ساختن یک سازه مقاوم در برابر زلزله بدون استفاده از میلگرد اودکا و میلگرد ممان منفی، امکان‌پذیر نیست. توجه کردن به اهمیت این نکته، باید بسیاری از پیمانکاران را از صرفه‌جویی‌های بی‌مورد و خطرناک و عدم استفاده از میلگرد ادکا یا میلگرد اوتکا به دلیل بالا رفتن قیمت آهن، باز دارد. همچنین قبل از اقدام به هرگونه خرید، ابتدا باید با انواع میلگرد آشنا باشید و سپس راهنمای خرید میلگرد را مطالعه کنید تا انتخاب معقولانه‌تری را تجربه کنید.