وضعیت اقتصادی کشور در ماه‌های اخیر تلاطم بسیاری داشته و هرماه شاهد حذف یا کوچک شدن بخشی از سبد خرید خانوار هستیم؛ اما یکی از مهم‌ترین نیازهای جامعه و البته پارامترهای تأثیرگذار بازار که حذف آن نیز غیرممکن به نظر می‌رسد، نیاز به مسکن است.
در چند ماه گذشته شیب افزایش قیمت مسکن به حد چشمگیری افزایش یافته، به شکلی که به گفته حسین عبده تبریزی -بنیان‌گذار بانک اقتصاد نوین، دبیر کل اسبق بورس و مشاور وزیر سابق راه- «95 درصد مردم دیگر قدرت خرید مسکن را ندارند». مشکلات در حوزه مسکن و ایجاد رکود در بازار مسکن به عدم توانایی در خرید خلاصه نمی‌شود؛ بلکه حتی در بحث اجاره نیز جهش‌های قیمتی اخیر، اجاره‌نشینان را وارد شوک کرده و بانک‌ها ناگزیر شروع به ارائه وام ودیعه مسکن نموده‌اند. حتی برخی مستندات از اجاره یک منزل مسکونی توسط دو خانواده، اجاره پشت‌بام و فجایعی ازاین‌دست نیز خبر می‌دهند.
اما علاوه بر عوامل مختلف روانی و اجتماعی که بر قیمت مسکن تأثیر می‌گذارند، هزینه تمام‌شده ساخت واحدهای مسکونی نیز بر قیمت تمام‌شده برای مشتری مؤثر است. این هزینه شامل مواد اولیه (مصالح)، هزینه کارگر و پیمانکار، حق بیمه، مجوزهای موردنیاز و مالیات میشود که از این میان، قصد داریم بررسی کنیم انتخاب بهینه مصالح ساختمانی، به‌ویژه برای اسکلت کلی بنا، چقدر می‌تواند در کاهش هزینه‌های ساخت مؤثر باشد.
قطعاً با سنجش صحیح هزینه- فایده در انتخاب مصالح و نیروی کار، می‌توان مسکنی باکیفیت تولید کرد که تا چند دهه جز نگهداری عمومی، نیازی به تعمیرات کلی نداشته باشد. تا دهه‌های گذشته، کیفیت ساخت با میزان هزینه‌ای که برای مصالح مورداستفاده پرداخت می‌شد رابطه مستقیم داشت و احداث یک خانه با مواد ارزان، هیچ‌گونه امنیت و استحکامی را تضمین نمی‌کرد. ولی امروزه متخصصان زیادی در تلاش‌اند تا بهترین مصالح را با کمترین قیمت به سازندگان ارائه دهند و هر روز شاهد تولید آلیاژها یا مواد جدیدی هستیم که با قیمت مشابه یا حتی کمتر از امکانات قبلی موجود، درنهایت باعث احداث ساختمان‌هایی با وزن کمتر و کیفیت و مقاومت بالاتر می‌شوند.
یکی از انواع بسیار رایج مصالح ساختمانی، فولاد ضدزنگ (Stainless Steel) است که از دیرباز مورداستفاده سازندگان قرار می‌گرفته. فولاد ضدزنگ در طول چند دهه اخیر دائماً کاربردهای بیشتری پیدا کرده و یکی از اصلی‌ترین گزینه‌ها برای تولیدات ساختمانی محسوب میشود؛ اما این آلیاژ به لحاظ کیفیت ثابت نمانده و مدام موردبررسی و آزمایش قرارگرفته و هر روز در حال پیشرفت و کیفی‌تر شدن بوده است تا امروز که به حد بالایی از مطلوبیت و استحکام رسیده و یکی از آلیاژهای محبوب و پرفروش کارخانه‌های تولیدکننده فولاد به‌حساب می‌آید.
فولاد ضد زنگ در همه جا حضور دارد
جنس فولاد ضدزنگ چیست و چگونه تولید میشود؟
فولاد ضدزنگ و هرکدام از خانواده آلیاژهای فولادی معمولاً حاوی 10 تا 30 درصد کروم هستند. کروم در ترکیب با محتوای کم‌کربن، مقاومت قابل‌توجهی در برابر خوردگی و گرما ایجاد می‌کند. برای افزایش مقاومت در برابر خوردگی در محیط‌های خاص، افزایش مقاومت در برابر اکسیداسیون، عناصری مانند نیکل، مولیبدن، تیتانیوم، آلومینیوم، نایوبیوم، مس، نیتروژن، گوگرد، فسفر و یا سلنیوم ممکن است افزوده شود. هر یک از این عناصر ویژگی‌های خاصی را به آلیاژها می‌بخشند.
با افزایش میزان کروم در فولادهای زنگ‌نزن مقاومت آن‌ها در برابر خوردگی افزایش می‌یابد. همچنین اضافه کردن عنصر مولیبدن باعث افزایش مقاومت به خوردگی فولادهای زنگ‌نزن در مقابل اسیدهای کاهنده و محلول‌های کلرایدی می‌گردد. به همین دلیل، انواع مختلفی از فولاد زنگ‌نزن با میزان مختلف کروم و مولیبدن برای مطابقت با محیطی که آلیاژ باید تحمل کند وجود دارد.
بیشتر فولادهای ضدزنگ ابتدا در کوره‌های قوس الکتریکی یا کوره‌های اکسیژن ذوب و بعد از آن عمدتاً برای کاهش میزان کربن در یک مخزن دیگر تصفیه می‌شوند. در روند تخلیه کربن‌زدایی آرگون-اکسیژن، مخلوطی از گاز اکسیژن و آرگون به فولاد مایع تزریق میشود. با تغییر نسبت اکسیژن و آرگون، امکان حذف کربن در سطوح کنترل‌شده توسط اکسیداسیون آن به مونوکسید کربن (CO) وجود دارد. بدین ترتیب، مواد خام ارزان‌تر مانند فروکروم با کربن بالا ممکن است در عملیات ذوب اولیه استفاده شوند.
انواع فولاد ضدزنگ:
بیش از 100 گرید فولاد ضدزنگ وجود دارد که هرکدام توسط عناصر آلیاژی که بر ریزساختار آن‌ها تأثیر می‌گذارد شناسایی و بر همان اساس نام‌گذاری می‌شوند. از آن جمله می‌توان به «آستنیتی» (austenitic)، «فریتی» (ferrite)، «مارنزیتی» (martensitic)، «داپلکس» (Duplex)، «فولاد آستنیتی» (austenitic) و «رسوب سختی» (Precipitation Hardening) اشاره کرد.
کاربردها و مزایای فولاد ضدزنگ
فولاد زنگ‌نزن به شکل ورق، صفحه، میله، سیم و لوله تولید می‌گردد تا در ابزار مختلف مانند موارد زیر به کار رود:
1. وسایل آشپزی
2. حصارکشی
3. ابزار جراحی
4. لوازم‌خانگی بزرگ مانند اجاق‌گاز
5. مصالح ساختمانی
6. تجهیزات صنعتی
7. مخازن ذخیره آب و مخازن مواد شیمیایی و محصولات غذایی (به‌عنوان‌مثال، تانکرهای مواد شیمیایی و تانکرهای کامیونی)
8. سینک ظرف‌شویی
9. مبلمان منزل
10. کیوسک تلفن
11. نمای ساختمان
12. آسانسور و پله‌برقی
13. مترو و زیرساخت ایستگاه‌های آن
14. تجهیزات برای تولید مواد غذایی و دارویی
15. قطعات موتور اتومبیل و هواپیما
16. ساخت سقف‌های پیش‌ساخته
17. پل عابر پیاده
18. نمای ساختمان
19. درب‌های ضد حریق
20. نرده‌های راهرویی
21. روکش‌های ساختمانی
22. نرده برقی
23. ناودانی
24. ساپورت دیوار
25. کارد و چنگال و ظروف آشپزخانه
همچنین علاوه بر این‌ها، صدها و یا حتی هزاران مورداستفاده دیگر نیز دارد؛ اما چرا این آلیاژ تا این حد پرکاربرد است؟ علت اصلی این امر، قابل‌اطمینان بودن فولاد ضدزنگ است. مصرف‌کننده این آلیاژ از زیبایی، راحت تمیز شدن و برق افتادن، مقاومت طولانی، شکل‌گیری و خمش بالا، مقاومت در برابر خوردگی، مقاومت در برابر آلاینده‌ها و قابل بازیافت بودن این محصول سود می‌برد.
به‌علاوه، مصرف‌کننده در طولانی‌مدت نیز مشمول فواید پرشمار فولاد ضدزنگ میشود؛ زیرا این آلیاژ موجب صرفه‌جویی اقتصادی در تولید محصولات مختلف می‌گردد. به‌طور مثال، فولاد در روکش‌کاری از شیشه محکم‌تر است و نگهداری کمتری نیز می‌خواهد. قطعاً مصالح مقاوم‌تری هم برای چنین کاری وجود دارند، ولی عموماً سنگین‌تر، کم‌تنوع‌تر و پرهزینه‌تر خواهند بود.
یکی دیگر از مزیت‌های استفاده از فولاد ضدزنگ، اثر اندک آن بر محیط است. تحقیقات نشان می‌دهد فولاد ضدزنگ در مقایسه با محصولاتی با کاربردهای مشابه، دارای میزان انتشار CO2 کمتر و درعین‌حال، قابلیت بازیافت بیشتری است.
شاید در نگاه اول و در هنگام احداث بنا، برتری‌های فولاد ضدزنگ به چشم نیاید، ولی در طولانی‌مدت و پس از گذشت چند سال، محصولات ساخته‌شده از آلیاژ مذکور ارزش خود را در نیاز کمتر به نگهداری، سادگی در تغییر و جابجایی، استحکام بیشتر و مقاومت در برابر تغییرات پیرامونی و در برخی موارد خوردگی نشان می‌دهند.
استفاده از فولاد ضدزنگ تنها یکی از راهکارهایی است که برای تولید مسکن ارزان‌تر و باکیفیت‌تر به ذهن می‌رسد. قطعاً در دوره‌ای که هر هفته اختراعی جدید در حوزه مصالح ساختمانی به ثبت می‌رسد، ده‌ها گزینه دیگر هم می‌توان برای کاهش هزینه‌های تولید به کار برد تا درصد بیشتری از مردم بتوانند شانس خانه‌دار شدن را داشته باشند. البته مجدداً اشاره می‌کنیم که هزینه مصالح بکار رفته، فقط سهم کوچکی از قیمت تمام‌شده مسکن برای مشتری را شامل میشود و متصدیان بازار باید تمهیدات دیگری نیز برای تسهیل خرید و اجاره مسکن بیندیشند.